Jedan od najčešćih problema probavnog sistema nakon preobilne praznične trpeze jesu upale žučne kesice ali pre nego što nešto kažemo u uzrocima nekoliko reči o građi i funkciji žučne kese.
Žučna kesica je šuplji organ kruškolikog oblika koji je priljubljen uz donju stranu desnog režnja jetre. Njena dužina iznosi oko 10 cm a širina oko 4cm. Kapacitet žučne kese iznosi oko 50-60 ml. Žučna kesa se sastoji od donjeg najšireg dela (fundus) zatim najdužeg dela a to je telo( corpus) i nastavlja se vratom(collum) a gornji deo, poznat kao infundibulum žučne kese nastavlja se u izvodni kanal (ductus cystcus). Sam izvodni kanal dug je 3-4 cm i uliva se u hepatični vod, formirajući zajedno glavni žučni kanal, koji žuč sprovodi u dvanaestopalačno crevo. Neposredno pre ulaska u dvanaestopalačno crevo glavni žučni vod se spaja sa kanalom iz pankreasa i iz tog razloga kamenčići zaglavljeni u glavnom žučnom kanalu mogu dovesti do vraćanja sadržaja u pankreas i akutnu upalu pankreasa što je i najteža komplikacija pokretanja kamenčića iz žučne kese. Jetra neprekidno luči žuč i u toj primarnoj žuči glavni sadržaj čini voda oko 97% dok 3 % čine žučne soli, holesterol, bilirubin, elektroliti i neki enzimi. Žučna kesa služi kao rezervoar žuči i zbog resorbovanja vode najveći procenat čine holesterol, žučne boje i elektroliti. Nakon obroka pod dejstvom određenih supstanci žučna kesa se kontrahuje i izbacuje žuč u dvanaestopalačno crevo gde ima osnovnu ulogu u varenju masti. Žuč je neophodna i za resorbovanje vitamina rastvorljivih u mastima kao što su A,D,E i K. Žučne kiseline se u tankom crevu putem krvotoka reapsorbuju i ponovo vraćaju u jetru. Tu se reapsorbuje i jedaan deo holesterola koji se već izlučio putem žuči i da bismo to sprečili preporučuje se ishrana sa vlaknastim materijama za koje se vezuje holesterol i izbacuje putem stolice.
Jedno od najčešćih oboljenja žučne kese jesu žučni kamenci. Kako i zašto nastaju nije u potpunosti objašnjenjo ali se zna da mnogo češće oboljevaju žene nego muškarci, više stanovnici Evrope i Severne Amerike a manje stanovnici Azije. Ređe se javlja pre 40. godine života ali kod osoba sa 70. i više godina zastupljena je u 30 %. Češće se javlja kod gojaznih osoba, kod osoba koje su izložene dugotrajnom stresu i kod poremećaja funkcije štitne žlezde kao i kod zena koje su imale vise porodaja verovatno zbog hormonalnog disbalansa.
U formiranju žučnih kamenaca glavnu ulogu ima sastav žuči i oko 70-90% kamenčića je holesteroloskog porekla a preostalih 10 - 30% je sastavljeno od bilirubina ili je mešovitog satava (holesterol, bilirubin i žučne soli). Oko polovine osoba sa žučnim kamenom nema nikakve tegobe i uglavnom se otkriju na rutinskom ultrazvučnom pregledu stomaka. Kada se jave tegobe one mogu biti blage koje se manifestuju kao osećaj nelagodnosti i blage nadutosti u stomaku, blagog bola ispod desnog rebarnog luka i to obično nakon nešto masnijeg obroka ali isto tako tegobe i komplikacije kamena u žučnoj kesi mogu biti izrazite i u nekim, na svu seću retkim slučajevima, mogu dovesti i do smrtnog ishoda.

Upala žučne kese najčešće nastaje kada se neki od kamenčića zaglavi u izvodnom kanalu i tako onemogući oticanje žuči usled čega se žučna kesica širi a to remeti cirkulaciju i dovodi do otoka i upale. Sve to praćeno je izrazito jakim bolovima ispod desnog rebarnog luka koji se širi ispod desne lopatice, često je praćeno povraćanjem, groznicom i opštom slabošću. Nekada se dešava da se kamenčić vrati u žučnu kesu pa se tegobe smiruju ali ostaju zadebljanja na zidu žučne kese i posle nekoliko takvih ponavljanja imamo hroničnu upalu žučne kese sa sve učestalijim tegobama posle svakog masnijeg obroka. Ultrazvučna dijagnostika je suverena metoda za dijagnostiku kamena u žučnoj kesi a po potrebi može se uraditi i skener kao i magnetna rezonanca. Akutne upale žučne kese se najčešće uz dijetu spontano smiruju ali ostaje problem kamena čije jedino pravo lečenje jeste operativno. Zbog vrlo opasne komplikacije a to je zapušavanje glavnog žučnog voda sitnim kamenčićima ne preporučuju se nikakvi preparati za razbijanje kamena u žučnoj kesi. Zapušenje glavnog žučnog kanala može dovesti do žutice i do na sreću retke ali vrlo opasne komplikacije a to je akutna upala pankreasa koja se ne retko završava smrtnim ishodom. Napomenućemo još i to da se na ultrazvučnom pregledu relativno često nađe presavijena žučna kesa koja je uglavnom urođena anomalija i ne mora da pravi nikakve tegobe izuzev kod preobilnih obroka kada je kontrahovanje i pražnjenje žučne kese otežano. Na ultrazvučnom pregledu često se dijagnostikuju i polipi koji su uglavnom holesterolskog porekla i gde se operacija preporučuje jedino ako su veći od 10 mm. Dobro nam je poznato da naša praznična trpeza sadrži upravo sve ono što podstiče žučnu kesu na pojačanu kontrakciju i veće lučenje žuči tako da se najviše polipa, presavijenih žučnih kesica i kamenčića dijagnostikuje na ultrazvuku baš u ovom periodu.
Umerena i pravilna ishrana je najvažniji način u prevenciji mnogih bolesti pa tako i problema sa žučnom kesom a to podrazumeva više manjih obroka bez pržene i pohovane hrane, bez sosova i umaka, tvrdih punomasnih sireva, masnog mesa, previše jaja, kajmaka a većina pacijenata posle nekoliko napada shvati koja je to hrana koja im najviše smeta. Ne možemo da utičemo na pol, godine života, genetiku pa i na podneblje gde živimo ali pravilnom ishranom mnoge bolesti pa i probleme sa žučnom kesom možemo bar da odložimo.

Prim.dr Nadežda Radisavljević